بیماری های مربوط به راست روده و روده بزرگ

مشکلات متداول بسیاری در مقعد و روده وجود دارد. این بیماری ها شامل سندرم روده تحریک پذیر، یبوست، بواسیر، شکاف مقعد، آبسه، کولیت، پولیپ و سرطان روده بزرگ است. بسیاری از افراد در حرکات روده خود مشکل دارند. از جمله عوامل موثر در بروز این عارضه می توان نبود یا کمبود تحرک کافی و تغذیه نامناسب اشاره کرد.

در این مطلب قصد داریم برخی از شایع ترین مشکلات روده را بررسی کنیم:

آناتومی و فیزیولوژی

روده بزرگ از کلون (152 سانتی متر طول) و رکتوم (20 سانتی متر طول) تشکیل شده است. در بسیاری از مواقع کلون به شکافی گفته می شود که مدفوع از آن بیرون می آید، اما در واقع این قسمت مقعد نام دارد. رکتوم نیز از قسمت بالایی به روده بزرگ و در قسمت پایین به مقعد متصل می شود.

 

آناتومی روده بزرگ (کولون)

وظیفه اصلی روده بزرگ انجام فرآیند تبدیل مدفوع مایع به مدفوع جامد است و آن را برای دفع آماده می کند. راست روده یا رکتوم این روند را هماهنگ می کند. به طور معمول، فرد می تواند روزانه تا 200 گرم مدفوع جامد را از روده خود عبور دهد. با این وجود، مقدار مدفوع یک فرد سالم در افراد مختلف متفاوت است و می تواند از 3 بار در روز تا 3 بار در هفته متغیر باشد.

اختلالات عملکردی

اختلالات عملکردی شرایطی است که روده طبیعی به نظر می رسد اما به درستی کار نمی کند. متداول ترین مشکلات موثر بر روده عبارتند از:

• یبوست Constipation

یبوست به عنوان مدفوع کوچک، سفت و بسیار کم تعریف می شود که عمل دفع را بسیار دشوار می کند. یبوست ممکن است ناشی از:

• مصرف غذاهای کم فیبر یا خشک
• نوشیدن مایعات به مقدار کم
• عادات نامناسب، به خصوص تأخیر در استفاده از توالت
• مشکلات حرکتی در روده بزرگ از جمله حرکت آهسته یا ناهماهنگ

فردی که یبوست دارد ممکن است در حین دفع فشار بسیار زیادی را متحمل شود یا مدفوع به سختی از روده عبور کند و خارج شود. عبور سخت مدفوع ممکن است منجر به مشکلات مقعدی مانند فیشر (ترک های دردناک در لبه بافت مقعد) یا بواسیر (هموروئید) شود.

• سندرم روده تحریک پذیر

روده تحریک پذیر یا حساس وضعیتی است که در آن عضله روده بزرگ به شکلی غیر طبیعی منقبض می شود (سفت می شود) که ممکن است منجر به بروز مشکلات متعددی شود. برخی از بیماران اسهال دارند، برخی دیگر یبوست دارند و برخی دیگر بین یبوست و اسهال متناوب هستند. انقباض غیر طبیعی می تواند منجر به فشار زیاد در روده بزرگ شود و باعث گرفتگی شکم، گاز، نفخ و گاهی اوقات نیاز شدید به توالت احساس می شود.

درمان این عارضه شامل اجتناب از غذاهایی است که مشکلات مربوط به روده شما را بدتر می کند، داشتن رژیم غذایی متناسب با سیستم بدنی شما، مدیریت استرس و پرهیز از مصرف داروهایی که در بروز سندرم روده تحریک پذیر تاثیر دارند.

اختلالات ساختاری

اختلالات ساختاری مواردی است که در آنها چیزی غیرطبیعی وجود دارد که ممکن است نیاز به حذف، تغییر یا اصلاح آنها توسط یک عمل جراحی باشد. این موارد ممکن است شامل از بین بردن بخشی از روده بزرگ برای بهبود بیماری دیورتیکولیت یا سرطان باشد.

اختلالات مقعدی

• بواسیر داخلی

بواسیر داخلی رگ های خونی معمولی هستند که داخل دهانه مقعد قرار دارند و ما با آنها متولد می شویم. تصور می شود آنها مکانیزم کنترلی هستند که به ما اجازه می دهد گاز موجود در شکم خود را مهار کنیم و از عبور آن تا زمانی که از نظر اجتماعی قابل قبول نباشد، خودداری کنیم.

هنگامی که بواسیر داخلی در نتیجه فشار یا بارداری بزرگ تر می شود، ممکن است تحریک شده و شروع به خونریزی کنند. گاهی اوقات، بواسیر داخلی می تواند به اندازه ای بزرگ شود که در خارج از مقعد نیز یک یا چندین برآمدگی ایجاد کند.

بواسیر رگ های متورم و ملتهب اطراف مقعد یا رکتوم تحتانی است

مراقبت سنتی از بواسیر داخلی شامل بهبود عادات روده، استفاده از باند الاستیک برای ترمیم بواسیر به داخل روده یا از بین بردن آن به وسیله جراحی است. تجهیزاتی که از امواج صوتی استفاده می کنند دقیقاً می توانند مکانی که جریان خون بیش از حد در این رگ ها رخ می دهد را کشف کنند و به پزشک این امکان را می دهند که منطقه را به طور خاص ترمیم کند. یکی دیگر از روش های درمانی هموروئید یا بواسیر داخلی، هموروئیدکتومی استاپلر است که در آن از یک وسیله مخصوص برای بازگرداندن بافت هموروئید به داخل بدن و چسباندن آن در محل استفاده می شود.

• بواسیر خارجی

بواسیر خارجی رگ هایی است که زیر پوست و دقیقا در قسمت بیرونی مقعد قرار دارد. معمولا هیچ علائمی ندارد اما گاهی خون در آن قسمت جمع می شود که البته به دیگر اندام های داخلی راه نمیابد اما درد بسیار زیادی را ایجاد می کند. بسیاری از اوقات این درد بعد از مدتی از بین می رود اما گاهی لازم است که این لخته توسط پزشک با بی حسی موضعی برداشته شود.

 

همچنین بخوانید: بیماری هموروئید یا بواسیر (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان)

 

• شکاف مقعد

شکاف مقعد یا پارگی در دیواره مقعد پس از زخم شدن به دلیل عبور مدفوع سخت یا اسهال رخ می دهد. این عارضه سبب می شود که بعد از دفع مدفوع دچار خونریزی، درد شدید و سوزش شوید. این درد ناشی از اسپاسم عضله اسفکتر که به علت این پارگی در معرض هوای آزاد قرار گرفته است. غالبا این شکاف ها را با بواسیر اشتباه می گیرند. معمولا این شکاف ها بعد از مدتی بهبود میابند. اگر این اتفاق نیافتاد با مراجعه به پزشک و زدن پماد و دارو حل می شود ولی در صورتی که  پارگی به دلیل اسپاسم بیش از حد اسفنکتر بهبود نیابد ممکن است به عمل جراحی نیاز پیدا کنید.

• آبسه مقعدی

در ناحیه مقعد تعدادی غده ریز در قسمت داخلی وجود دارد که به عبور مدفوع کمک می کند. هنگامی که یکی از این غدد مسدود شود امکان ایجاد عفونت و آبسه وجود دارد. درمان و تخلیه آبسه به صورت بی حسی موضعی و در داخل مطب صورت می گیرد.

• فیستول مقعدی

در 50% مواقع پس از تخلیه آبسه اطراف مقعد خشک شده و یک راه ارتباطی غیر طبیعی بین پوست اطراف مقعد و دهانه داخلی مقعد ایجاد می شود که باعث انتقال باکتری های داخل آن به روی پوست شده و به همین سبب زخم ها دوباره عود می کنند. این اتفاق موجب می شود هر چند وقت یکبار آبسه و جوش های چرکی در اطراف ناحیه مقعد رخ دهد. این زخم ها به  ندرت بهبود یافته و معمولا به عمل جراحی نیاز دارند.

• سایر عفونت های مقعدی

موهایی که زیر پوست بین کفل ها و بالاتر از خط مقعد ایجاد می شود باعث به وجود آمدن بیماری به نام کیست مویی یا سینوس پیلونیدال می شود که به ندرت در نواحی دیگر بدن رخ می دهد. معمولا برای درمان این بیماری به عمل جراحی نیاز دارید. بیماری های مقاربتی مانند تبخال، ایدز، کیلامیدیا و سوزاک نیز می توانند بر روی مقعد تاثیر بزارند.

اختلالات کلون و روده

• بیماری دیورتیکولار

زمانی که مدفوع به قسمت کلون که بایستی دفع از آن جا صورت بگیرد می رسد؛ در ابتدای کلون به علت محتوای بسیار زیادی که وجود دارد انقباضات شدیدی برای دفع اعمال می شود که اگر قطر محتویات مدفوع بیش از ظرفیت باشد؛ به راحتی از کلون عبور نمی کند. این انقباضات باعث انسداد شده و فشاری که به دیواره کلون می آورد در نهایت موجب فتق دیورتیکولار می شود. بیماری دیورتیکولار در جوامع غربی بسیار رایج بوده و ممکن است به دلیل رژیم های غذایی کم فیبر که بین غربی ها پرطرفدار است باشد. این بیماری به ندرت دارای علائم است مگر اینکه یکی از این فتق ها دچار انسداد شده و عفونی شود که گاهی اوقات خونریزی می کند. نیمی از افرادی که دچار این بیماری می شوند به عمل جراحی نیاز پیدا می کنند.

• توده و سرطان

سرطان روده یا کلون در قسمت پایینی دستگاه گوارش رخ می دهد و بیشتر در افراد مسن دیده می شود معمولا در ابتدا به شکل توده های غیر سرطانی در داخل روده ایجاد شده که به مرور زمان و با تغییر ( دی ان ای) های سلول های سالم روده بعضی از این توده ها سرطانی می شود. اما با از بین بردن این پلیپ ها می توان از پیشرفت سرطان جلوگیری کرد. زمانی که (دی ان ای) های سلول سرطانی می شود، سلول ها بدون نیاز به سلول جدید شروع به تکثیر می کنند و با تجمع این سلول های غیر طبیعی تومور ایجاد می شود. زمانی که سلول های سرطانی بیشتر شوند تومور بزرگ تر شده و به بافت های اطراف حمله کرده و آن ها را تخریب می کنند. سن بالا، سابقه داشتن پولیپ یا سرطان روده، ژن، دیابت و … از دلایلی است که باعث ایجاد سرطان روده می شود. خونریزی از مقعد، ضعف یا خستگی، کاهش وزن بدون علت، دل درد و گرفتگی شکم و… از علائم این سرطان است. درمان های زیادی مانند جراحی، دارو درمانی، پرتو درمانی و … وجود دارد. ممکن است پس از جراحی به علت برداشتن روده مجبور به استفاده از کیسه شوید اما تعداد کمی از افراد به استفاده از کیسه نیاز پیدا می کنند.

• کولیت روده

کولیت روده بیماری است که باعث التهاب طولانی مدت روده می شود و با زخم همراه است. اغلب این بیماری بر روی روده تاثیر می گذارد اما گاهی می تواند کل کلون را تحت تاثیر خود قرار دهد و اگر کل کلون درگیر شود علائم بدتری را بوجود می آورد. کولیت روده می تواند به علل مختفی مانند درست عمل نکردن سیستم ایمنی بدن بر روی باکتری های دستگاه گوارش، استرس، سابقه این بیماری در اعضای خانواده و … باشد. علائم این بیماری شامل: شکم درد، اسهال،خستگی، از دست دادن وزن، روده درد و خون ریزی و… است. درمان این بیماری بستگی به شخص دارد ولی معمولا با کولونوسکوپی و بیوپسی یا بافت‌ برداری انجام می شود. بعضا بهبود این بیماری همیشگی نیست و ممکن است پس از ماه ها یا سال ها بعد دوباره بروز کند. انواع مختف کولیت: کولیت عفونی، کولیت ایسکمیک، کولیت پرتو درمانی، کولیت زخمی، بیماری کرون است.

با اعمال سریع فوریت های پزشکی می توانید بسیاری از بیماری های روده بزرگ را پیشگیری و درمان کنید. افرادی که برخی از علائم این بیماری را دارند باید با پزشک مربوطه مشورت کنند. از همه مهم تر، سرطان روده بزرگ یک بیماری قابل پیشگیری است. مهم ترین عامل خطرناک، داشتن یک عضو مستقیم خانواده است که مبتلا به سرطان روده بزرگ است. برای دیگر افراد بدون سابقه خانوادگی نیز توصیه می شود در سن 50 سالگی اولین کولونوسکوپی خود را انجام دهند.