آرتروز زانو: علائم، تشخیص و راه های درمان

آرتروز به طور کلی به معنی التهاب و ورم در یک یا چند مفصل بدن است. از علائم اولیه این بیماری ورم، سفتی و درد بسیار زیاد در ناحیه ملتهب شده است. یکی از عوامل اصلی دچار شدن به این بیماری سن بالا تلقی می شود در حالی که بسیاری از افراد با سن کم و جوان بودن دچار آرتروز زانو شده اند. در بعضی از افراد این مشکل ارثی بوده و در دیگر افراد می تواند دلایلی مانند وارد شدن آسیب، عفونت، استفاده از صندلی توالت نامناسب یا حتی اضافه وزن را داشته باشد. در ابتدای ابتلا به این بیماری ممکن است بالا رفتن از پله ها برای فرد با درد همراه بوده و دشوار باشد.

آرتروز زانو چیست؟

زمانی که غضروف فرسایش یافته و بیش از حد نرم شود؛ استخوان بیش از اندازه رشد کرده و سبب می شود سطح غضروف به تدریج از بین رود. با از بین رفتن آن ها استخوان مفاصل به یکدیگر نزدیک و به هم مالیده می شوند. در نتیجه مالیده شدن استخوان ها به یکدیگر تورم، درد، کاهش توانایی حرکتی و خشکی برای مفصل به وجود آمده و گاها نیز خارهای استخوانی تشکیل می شود. رسیدگی نکردن به این شرایط سبب تشدید این بیماری در گذر زمان خواهد شد.

امکان بروز آرتروز در تمام مفاصل بدن وجود دارد اما در کل بیشتر در مفاصلی ایجاد می شود که مجبور به تحمل وزن زیادی باشد مانند اندام تحتانی. آرتروز مراحل مختلفی داشته و از درد های ساده و بدون علائم شروع می شود. دردها در طول شبانه روز و بعد از یک فعالیت سنگین کم کم افزایش یافته و اگر با التهاب همراه باشد پس از استراحت و بیدار شدن از خواب، فرد دچار خشکی مفصل می شود. پس از گذشت زمان و با رسیدگی نکردن و بی توجهی این درد و التهابات فعالیت روزانه را محدود و اختلالات حرکتی و درد های شبانه را با خود به همراه می آورد.

از علائم و نشانه های این بیماری می توان به درد، خشکی مفصل، گرمی، تورم و التهاب مفصل اشاره کرد. یکی دیگر از علائم و مشخصه های بیماری آرتروز که تنها در عکس های رادیولوژی قابل مشاهده است استوفیت های مفصلی است؛ این عارضه به شکل گل کلم در مفصل و خصوصا در لبه های مفصل ایجاد شده و زمانی که مفصل حرکت می کند اصطحکاک و التهاب را در مفصل ایجاد میکند. جراح مورد نظر در این گونه موارد جراحی یا درمان هایی مانند شاک ویو را در نظر می گیرد.

شاک ویو یکی از درمان های موثر برای درد های مزمن است که بیشتر در کلنیک های فیزیوتراپی صورت گرفته و فیزیوتراپیست امواج صوتی را به صورت متمرکز و در زمان کوتاهی با انرژی بالا وارد بافت می کند. در جلسه اول شاک ویو ممکن است مقداری درد فرد بیمار افزایش یافته باشد ولی با رعایت اصولی که آموزش داده شده و همچنین فشار نیاوردن به منطقه آسیب دیده بعد از چند روز درد بیمار کاهش پیدا می کند.
امواج های صوتی به شکل های مختلفی تولید می شود مانند امواج پیزوالکتریک (این روش کمتر در سیستم شاک ویو کاربرد دارد)، امواج پنوماتیک (در این روش کمپرسور باد با فشار، باد را به طرف ساچمه هدایت کرده و ساچمه با برخورد به صفحه فلزی مقاوم امواج صوتی را تولید می کند)، در امواج الکترومگنتیک نیز به میزان مشخصی اختلاف پتانسیل وارد بدنه ای با جنس کوارتز شده و به این شکل امواج صوتی و یا ضربه ای تولید می شود. این روش به نسبت امواج پنوماتیک خاصیت کمتری داشته و نتیجه آن مانند امواج پنوماتیک نخواهد بود.

در سیستم شاک ویو اگر فیزیوتراپ میزان انرژی وارد شده را به درستی رعایت نکند این سیستم می تواند آسیب رسان باشد و در غیر این صورت بسیار مفید و تاثیر گذار خواهد بود. میزان مدت استفاده از این سیستم نیز بستگی به مزمن بودن این بیماری داشته و ممکن است بین 5 تا 10 روز به طول انجامد.

اگر این بیماری پیشرفته شود فرم و شکل مفصل تغییر یافته و امکان دارد با حرکت دادن مفصل صداهای مفصلی ایجاد شود. یکی از رایج ترین مفاصلی که دچار آرتروز می شود مفصل زانو است. علائم این بیماری اغلب در خانوم ها بیشتر از آقایان پدیدار است. کار مفصل زانو ایجاد انعطاف پذیری، مقاومت و قدرت برای فعالیت هایی است که توسط پا صورت می گیرد. در سال 2010 میلادی 250 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به این بیماری شده که برابر با 3.6 درصد از جمعیت جهان بوده است.

آرتروز بیماری پیشرونده است و با علل های مختلفی می تواند در نژاد های مختلف بدن انسان بروز کند، به طور کلی مهمترین و تاثیر گذارترین عوامل دچار شدن به بیماری آرتروز ژنتیک، فعالیت های بدنی نامتعادل و نامنظم و بکارگیری نادرست مفاصل است.

زمانی که سن بالا می رود غضروف ها هم به همان میزان پیر شده و دچار فرسودگی می شوند به همین دلیل این بیماری در افراد پیر شایع تر است. البته همان طور که پیشتر گفته شد این بیماری در برخی از جوانان هم قابل مشاهده است که در ادامه به دلایل اصلی آن می پردازیم.

علل بروز این بیماری در جوانان و راه های پیشگیری از آن

بسیاری از جوانان که ورزش هایی مرتبط با پا و زانو را انجام می دهند مثل دو استقامتی ، تنیس یا فوتبال بیشتر در معرض ابتلا به بیماری آرتروز قرار دارند. بنابراین ورزشکاران باید با ورزشهایی مفصل زانو را تقویت کرده و از مبتلا شدن به آرتروز زانو جلوگیری کنند زیرا یکی از دلایل اصلی آرتروز زانو برای ورزشکاران ضعف عضلات اطراف زانو است.

خیلی از مواقع وراثت باعث مبتلا شدن به این بیماری می شود و گاهی هم تعدادی استخوان مفصل زانو را احاطه کرده و خطر ابتلا به آرتروز را بالا می برد. یکی از وسایلی که استفاده از آن تهدیدی جدی برای مبتلا شدن به آرتروز محسوب می شود استفاده از صندلی توالت نامناسب و توالت ایرانی است؛ در واقع شما با استفاده کردن از این صندلی ها تمام وزن خود را روی زانوها گذاشته و به آن ها فشار می آورید و در نتیجه دچار این بیماری شده و درد زیادی را متحمل خواهید بود. برای پیشگیری از این مشکل استفاده از صندلی توالت های مناسب یکی از راه کارهای اساسی است؛ صندلی توالت آسان نشین با طراحی درست، اصولی و با در نظر گرفتن اعضای مختلف بدن انسان مانند دستگاه گوارش و زانو، ریسک ابتلا به این بیماری را کاهش داده و به یکی از مناسب ترین و بهترین انتخاب ها است.

برخی از شغل ها رابطه ی مستقیمی با مبتلا شدن فرد به بیماری آرتروز دارد. مشاغلی که فرد مجبور است به طور مداوم پشت کامپوتر نشسته و یا فعالیت های زیادی مثل زانو زدن، بلند کردن اجسام سنگین و چمباته زدن که فشار زیادی را به زانو وارد می کند را انجام بدهد؛ به دلیل فشار مداوم احتمال مبتلا شدن به این بیماری بالا می رود.

اضافه وزن فشار بسیار زیادی را به مفاصل بدن مخصوصا زانو وارد کرده و در واقع هر نیم کیلو اضافه وزن در بدن، 1.5 تا 2 کیلو به فشار وارد شده بر زانو اضافه می کند.

افرادی که مبتلا به روماتیسم فصلی هستند نیز بیشتر از سایر افراد و بعد از آن ها افرادی که مبتلا به اختلالات متابولیکی بوده و بدنشان بیش از اندازه هورمون رشد یا آهن تولید می کند در معرض ابتلا به آرتروز زانو هستند.

از علل دیگر ایجاد آرتروز می توان به آسیب و شکستگی، تغییر غضروف مفاصل، اختلال در سیستم های ایمنی بدن و … اشاره کرد.

به علت آن که آرتروز جزو فعالیت های روزانه به حساب می آید، نمی توان صد در صد از مبتلا شدن به این بیماری جلوگیری کرد ولی می توان علائمی که باعث ایجاد این بیماری می شود را شناخت و درصدد کاهش میزان ابتلای آن بر آمد.

آرتروز چگونه تشخیص داده می شود؟

بر اساس یک سری یافته های بالینی و پاراکلینیکی می توان به جود آرتروز در بدن افراد پی برد. یافته های بالینی شامل چند بخش ارزیابی، مشاهده، لمس و تست های تخصصی می شود.
در طول معاینات پزشکی، پزشک مخصوص به دنبال علائمی چون ساییده شدن مفاصل در اثر مالیده شدن به یکدیگر، حساسیت زانو، آسیب دیدگی عضلات، لیگامان ها و تاندون های اطراف زانو، افزایش درد در ناحیه زانو بر اثر بلند کردن اجسام سنگین یا حین راه رفتن، تورم مفصل، قرمز شدن یا گرما می گردد.

اگر این بیماری پیشرفته شود در مرحله بعدی پزشک برای تشخیص میزان شدت عارضه اقدام به آرتروگرافی، سی تی اسکن، عکس رادیولوژی و ام آر آی می کند.

راه های درمانی آرتروز زانو

راه های درمانی به دو دسته غیر جراحی و جراحی تقسیم می شود:

راه های درمانی غیرجراحی: فیزیوتراپی، وسیله های کمکی مانند عصا و واکر (وسیله ای برای کاهش فشار وارد شده به زانو)، یخ و پماد، مصرف داروهایی برای کاهش التهاب مانند استامینوفن، ناپروکسن، ایبوپروفن، داروهای ضد رماتیسم و کورتیکو استروئیدها که حتما باید به دستور پزشک مصرف شود.

راه های درمانی جراحی: تعویض زانو یا قسمتی از آن (پروتز زانو)، سینوکتومی (غضروف مفصل آسیب دیده برداشته می شود)، آرتروسکوپی (با ابزارهای کوچک برشی جزئی به زانو داده و آن را درمان می کند)، پیوند غضروف (بیشتر برای اشخاص جوان و با برداشتن قسمت های آسیب دیده و پیوند قسمت های سالم صورت می گیرد)، تغییر شکل استخوان (جراحی بر روی قسمت اسیب دیده استخوان انجام می شود).